DUYU BÜTÜNLEME TERAPİSİ ODASI

Duyu bütünleme terapisi odaları ya da çok yönlü uyaran içeren ortamların amacı, bireylere kendi duyusal sistemlerini uyarma, geliştirme ve dengeleme fırsatını sunmaktır.

Hollanda'da Hulsegge ve Verheul, “rahatlama” odaları düşüncesini geliştirmiş olan Clark'tan etkilenerek duyu bütünleme terapisi odası kavramını geliştirmişlerdir.

Duyu bütünleme terapisi odaları ya da duyusal uyaran içeren ortamlar birbirinden farklı olabilirler ya da aynı zamanda farklı türde duyulara odaklanabilirler. Odalar aydınlık veya karanlık olabilir, farklı sesler içerebilir ya da karşılıklı oynanacak oyunlar için uygun bir ortam haline getirilebilir. Su veya yumuşak oyun materyalleri kullanmak suretiyle oyun geliştirilebilir. Özel olarak tasarlanan duyu bütünleme bahçelerinde koku alma, görme ve dokunma duyularına yönelik tecrübeler yaşama fırsatı sunulabilir. Çok yönlü uyaran içeren ortamlar teröpatik, eğitici ve rahatlatıcı işlevleri dolayısıyla çocuğun gelişimine katkıda bulunmayı amaçlar. Odalarda kullanılan araçlar çocuğun ihtiyacına ve uygulamacının kullanım amacına göre değişebilir.*

* Pagliano, P. (2000) Multisensory environments (Çok yönlü uyaran içeren çevreler), London, David Fulton Ltd

DUYU BÜTÜNLEME NEDİR? NE İŞE YARAR

Otizmli çocukların pek çok duyusal problemi vardır. Sese, dokunmaya, kokulara karşı hassasiyet, konsantre olamama, davranışları kontrol edememe, ağrıya duyarsızlık veya aşırı duyarlı olma, özgüven eksikliği, vücudun ve beynin ortak hareket etmemesi, uyaranlara karşı uygun tepkiler oluşturamama bu problemlere örnek olarak verilebilmektedir. Bu sorunların rehabilitasyonu sürecinde Duyu Bütünleme Terapisi ile otizmli çocukların beden algısı, vücudun çevreye uygun hareket etmesi, basınç, şekil, doku, sıcak-soğuk duyumları, hareket ve duruş sorunlarının giderilmesi amaçlanmaktadır. Duyu Bütünleme Terapisi Odası ile öğrencilerin duyusal problemlerinin sağaltımı ve eğitim- öğretim etkinliklerini en verimli şekilde desenlenmesi hedeflenmektedir.

Bu noktada; “Duyu Algı Odası”, “Duyu Bütünleme Odası”, “Duyusal Entegrasyon Odası” şeklinde isimlendirilen ve özelleştirilmiş materyaller eşliğinde kişinin eğitim ve rehabilitasyon sürecine destek sağlayan bir sisteme ihtiyaç duyulmaktadır. Sistem için odaya konan her bir materyal, farklı bir duyunun harekete geçirilmesi üzere tasarlanmıştır.

ODA KİMLER VE HANGİ DURUMLAR İÇİN KULLANILIR?

• Özel gereksinimli çocuklar,
• Otizm ve otistik çocukların rehabilitasyonu,
• Gelişimsel engellilik durumu rehabilitasyonu,
• Demans (bunama) olan bireylerin rehabilitasyonları,
• Terapötik ilişki bozukluğu durumu,
• Travmatik stres bozukluğu sonrası,
• Acı kontrolü,
• İnme ve Travmatik Beyin Hasarı,

Oda içerisinde yapılan çalışmalar bireye şu noktalarda kazanımlar sağlamaya yardımcı olmaktadır;

• Duyusal uyarılara karşı olağandan az duyarlılık gösteren çocukların desteklenmesi
• Davranış kontrolünü ve dikkat süresini artırabilme
• Bulunulan ortamla etkileşime geçememe sorununu çözebilme
• Özgüvenin belli oranlarda geliştirilmesi.
• Özellikle kaba ve ince motor hareketlerde olası koordinasyon sorunlarının giderilmesi
• Normalden az ya da çok faaliyette bulunan çocukların desteklenmesi
• Davranış bozukluklarının azaltılması.
• Duyarlılık sorunlarının giderilmesi (dokunma, hareket, görüntü yada sese karşı aşırı tepki)
• Zayıf denge sorunlarının azaltılması ve zayıf motor planlama becerilerini geliştirebilme
• Konuşma, dil, motor becerilerini geliştirebilme.
•  

Duyusal Entegrasyon ile eğitmenin kazanımları ise şu şekildedir;

• Duyulara erişim konusunda fırsatların oluşturulması,
• Keşfetme olgusuna daha kolay ulaşımın sağlanması,
• Oda içinde zarar görmeden serbestçe hareket olanağının sağlanması,
• Öğrenci ve öğretmen bütünleşmesi ve uyumunun sağlanması,
• Bağımsız yaşam becerilerini kazanma gibi gelişimsel alanlardaki ilerlemelerinin hızlandırılması,
• Agresif davranışlar, hiperaktivite, harekete geçme gibi istenmeyen davranışların yoğunluk ve sıklığını azaltılması,
• Beceri kazanımlarını güçleştiren koordinasyon bozuklukları, motor sorunları gibi durumların azaltılarak beceri kazanma oranlarının arttırılması,
• Psiko-sosyal problemler yönünde çalışmalara destek olunması. İletişim problemleri, korku, uyum sağlama sorunlarını azaltılması yönünde bireysel çalışmalar planlanabilmesi,
• Duyma, işitme, yeme, görme, dokunma sorunlarının azaltılması.

ODA İÇERİSİNDE KULLANILAN MATERYALLER

Duyu Bütünleme Odası içinde kullanılan her materyal farklı bir sağaltım sürecine hizmet etmektedir. Öğretmenin üretkenliğine ve kişinin seviyesine göre her materyal farklı kombinasyonlar ile kullanılabilmektedir. Materyallerin kontrolünün tamamen öğretmenin elinde olması, seviye, yoğunluk ve sıklık seviyelerinin ayarlanmasını sağlamaktadır.

RENKLİ IŞIKLAR: El çırpması veya uzaktan kumanda ile kontrol edilebilen ışıklar ile sesle yönlendirme, farkındalık oluşturmanın sağlanabilmesi, obje ve renklere yönelik dikkat toplama çalışmalarının yapılabilmesi. Öğrencilerde neden-sonuç ilişkisinin kurulmasına, neden ve etki bağının çözülmesine katkı sağlanması, öğrencinin sakinleştirilmesi veya harekete geçirilmesinin sağlanması için kullanılır.

OBJE PROJEKSİYONLARI: Projektör duyu bütünleme odasının en önemli bileşenlerinden biridir. Projektörün yansıttığı şekiller odanın farklı uyaranlar ile atmosferinin değişmesini sağlamaktadır. (bulutlar, hayvanlar, yıldızlar v.b)

FİBER-OPTİK IŞIKLAR: Görsel deneyimin sağlanması, tek noktaya odaklanma ve dış dünyaya tepki durumunun düzenlenmesi, dokunsal duyuların arttırılması, güven olgusunun gelişiminin sağlanmasına destek sağlar. Ayrıca, duygu durum yükselmesi veya relakse için fiber optik ışık spreyleri ve perdeleri kullanılmaktadır. Özellikle çoklu-duyumsal, görsel ve dokunsal geribildirim için bu materyal kullanılabilir. Yumuşak ışık saçan kablolar, dokunsal sistemlerin devreye girmesine destek verir.

DUYUSAL (Taktil) MATERYALLER: Dikenli top, dağ taşları, nehir taşları, çimen-halı-sünger yüzeyli objeler ile dokunsal olguların arttırılmasına destek verir.

BALONCUK TÜPÜ: Yukarı – aşağı, başla-dur kavramlarının geliştirilmesi, renklerin tanınması, güven olgusunun pekiştirilmesi gibi birçok alanda kullanım olanağı sunması öne çıkan özelliklerdir. Çoklu-duyumsal geribildirim sağlamak ve kabarcıklar ve nesneleri izlemek için kişinin yeteneğini kolaylaştırmak, görsel sistemini uyarmak için kullanılmaktadır. Renk değişimi sürekli etkileri de renk tanıma ve görsel algısını teşvik etme için yararlıdır. Görsel avantajlarına ek olarak, baloncuk tüpleri dokunma ve stimülasyon sağlamak için idealdir. Materyal dokunsal geribildirim sağlayarak titreşimli duyumları ellerde hissetmeyi sağlamaktadır.

SU YATAĞI: Dalga ve suyun masaj özelliğiyle gergin kasların gevşetilmesi, kan dolaşımının düzenlenmesini sağlar.

ENTERAKTİF YÜZEY: birçok varyasyona sahip bu sistem, zeminlere (yer, duvar) sanal ortamlar sağlayarak kişinin bu ortamlarda çeşitli sanal dokunsamalar yapmasına olanak sağlamaktadır.

ENTERAKTİF PANELLER: Farklı çeşitler ile renk, ses, ışık gibi olguların kontrolunü sağlamaktadır.

MOR IŞIK: Fosforlu renklerin açığa çıkarılması, dikkat toplama ve fosforu yansıtan objelere odaklanmanın sağlanmasına destek olmaktadır. Çok yoğun nesneleri aydınlatır ve çok parlak bir görsel stimülasyon oluşturur. Çoğu görme bozukluğu durumlarında ışık algı ve diğer görsel engelli belirlemek için bir değerlendirme aracı olarak mor ışık kullanılmaktadır. Genel olarak, mor ışık reaktif ürünleri ışık, fiksasyon, izleme ve diğer görsel becerilerin bilincini teşvik edebilir. Mor ışık beyaz veya floresan eşyalarla kullanılmalıdır.

KOKU: Koku duyusunun arttırılması ve koku ayırımının sağlanması, tepkisel koku türlerinin kişisel düzeyde keşfi için kullanılır.

MÜZİK: Dikkat toplama, rahatlama ve odaklanmanın sağlanması, dış dünyaya bağın güçlendirilmesinde etkilidir.

ODA KULLANIM KURALLARI:

• Odaya girerken ayakkabıların çıkarılması gerekmektedir,
• Odada yeme içme olmamalıdır.
• Odada cep telefonu ve benzeri kişisel elektronik cihazlar kullanılmalıdır.
• Öğrencilerin oda kullanım öncesi tuvalet ihtiyaçlarının giderilmesi gerekmektedir.
• Kaba motor hareketlerinin belli düzeylerde yapılması gerekmektedir.
• Belli mental seviyenin altındaki bireyler oda içerisinde yalnız bırakılmamalıdır. Oda mutlaka öğretmen gözetiminde kullandırılmalıdır.
• Odada en fazla 3 öğrenciye eğitim verilmelidir.
• Oda en fazla 30-40 dakika kullanılmalıdır.
• Odanın geneli ve materyallerin tamamı kullanım sonrası günlük hijyen ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır.